Vài nét về PHạm Ngũ Lão

1.Truyện Phạm Ngũ Lão



Phạm Ngũ Lão là người học trò làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, tỉnh Hải Dương(nay là làng Phù Ủng, xã Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) có sức khỏe lạ thường ,muôn người khôn địch.

Phạm Ngũ Lão mặt mũi khôi ngô, đủ cả văn võ tài lược. Nhà vốn chỉ có nghề làm ruộng, đến Ngũ Lão mới theo nghề học Nho. Mới 20 tuổi tính đã khẳng khái. Trong làng có một người tên là Bùi Công Tiến đỗ Tiến sĩ ăn mừng. Cả làng kéo đến mừng rỡ, chỉ Ngũ Lão không thèm đến.

Bà mẹ Ngũ Lão bảo rằng:

- Con làm thế nào cho bằng người ta thì làm. Nay người ta ăn mừng, cả làng ăn mừng cả, sao con không đến mừng một chút?

Phạm Ngũ Lão thưa rằng:

- Thưa mẹ, con chưa làm nên gì để mẹ vui lòng, mà con đi mừng người ta thì con thấy làm nhục lắm.

Ngũ Lão tính hay ngâm thơ, thường ngâm một bài rằng:

Ngọn giáo non sông trải mấy thâu,

Ba quân tì hổ át sao Ngâu.

Công danh nếu để còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Võ hầu.

Nhà ở bên cạnh đường cái, có khi Phạm Ngũ Lão ngồi ở vệ đường vót tre đan sọt. Một bận Trần Hưng Đạo đại vương từ trại Văn An vào kinh, quân quyền kéo đi rất đông. Quân tiền hộ vệ thấy Ngũ Lão ngồi xếp bằng tròn bên vệ đường, quát lên bắt đứng dậy. Ngũ Lão cứ nghiễm nhiên như không nghe thấy. Quân lính cầm ngọn giáo đâm vào đùi. Ngũ Lão cũng cứ ngồi không động mình. Đến lúc xe Hưng Đạo Vương đến nơi, trông thấy thế, lấy làm lạ, gọi đến hỏi, thì bấy giờ mới biết có quan quân đi qua và quân lính đâm vào đùi mình.

Hưng Đạo Vương hỏi rằng:

- Nhà thầy kia ở đâu? Sao ta đi qua đây mà cứ ngồi chững chàng làm vậy?

Thưa rằng:

- Tôi đang mãi nghĩ về một việc cho nên không biết ngài trẩy quân qua đây.

Hưng Đạo Vương lấy làm lạ, hỏi đến sự học hành, thì hỏi đâu nói đấy, nói về kinh truyện thao lược không sót chỗ nào, ứng đối nhanh như nước chảy.

Hưng Đạo Vương mới sai đi lấy thuốc dấu rịt vào chỗ vết đâm, rồi cho ngồi xe đem về kinh, dâng lên vua Thánh Tôn. Vua thấy người có sức khỏe, lại có học thức, cho vào làm quản vệ sĩ. Các vệ sĩ không chịu xin đấu sức với Ngũ Lão. Ngũ Lão xin vâng nhưng xin vua về ba tháng để thu xếp việc nhà, rồi sẽ xin đấu sức và nhận chức nhân thể. Vua cho về. Ngũ Lão về nhà ra ngoài đồng, tìm chỗ gò cao mà tập nhẩy, cứ cách mười trượng chạy để nhẩy tót qua gò. Tập luyện thành rồi vào kinh đấu sức. Khi đấu quyền với các vệ sĩ thì không ai địch nổi, rồi Ngũ Lão thách cả các vệ sĩ cùng ra đấu. Các vệ sĩ xúm xít chung quanh hàng trăm nghìn người. Ngũ Lão tay đấm chân đá, nhẩy nhót như bay, chạm phải ai không chết cũng què cẳng. Các vệ sĩ không tài gì đánh lại được, bấy giờ mới chịu phục.

Vua thấy người kiêu dũng làm vậy, cho theo Hưng Đạo Vương đi đánh giặc Mông Cổ, thì đánh trận nào cũng được, lập nên công trạng rất nhiều. Hưng Đạo Vương có lòng yêu mến, gả con nuôi là Nguyên quận chúa cho.

Về sau, Ai Lao đem hơn một vạn voi sang cướp đất Thanh, Nghệ. Vua sai Ngũ Lão cầm quân đi đánh. Ngũ Lão sai dân chặt tre đực có dài một trượng, chồng chất vào các vệ đường. Khi Ngũ lão kéo quân vào đánh, giặc thúc voi sấn lên. Ngũ Lão chỉ chân tay không sấn vào gặp đống tre nào thì vớ cọc ở đống tre ấy, đập vào chân voi. Voi bị đau gầm rống lên chạy về, giầy xéo cả quân Ai Lao. Ngũ Lão mới thúc quân đánh tràn sang. Quân Ai Lao tan vỡ, phải trốn về đêm.

Vì có những công lao ấy, được đổi lên làm Điện tiền thượng tướng quân. Đến khi mất được phong làm Thượng đẳng phúc thần. Người làng Phù Ủng lập miếu thờ ngay chỗ nhà Ngũ Lão.

Ngũ Lão nguyên là bộ tướng của Hưng Đạo Vương, cho nên các đền thờ Hưng Đạo Vương cũng có Ngũ Lão nữa.

Tục truyền khi Ngũ Lão còn hàn vi, xin với mẹ đi tìm kế lập công danh. Ở trong nước chưa có dịp nào mới sang chăn voi cho vua nước Ai Lao. Ngũ Lão cầm một lá cờ đỏ dạy voi, hễ phất cờ đỏ thì voi phải quì xuống hết. Đến khi nghe tin có giặc Mông Cổ quấy rối nước Nam, mới theo Hưng Đạo Vương đi đánh giặc. Về sau nước Ai Lao sang cướp vùng Thanh, Nghệ, voi xông vào trận, mới phất lá cờ đỏ thì voi trông thấy hiệu ông ấy, lại phục cả xuống. Vì thế mới phá được quân Ai Lao.



(Theo Nam Hải dị nhân – Phan Kế Bính bs, Nxb Trẻ, HCM, 2001)





2. Nói về sự tích ông Phạm Ngũ Lão



Đời vua Nhân Tông nhà Trần, ở Làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, xứ Hải Dương (nay là làng Phù Ủng, xã Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) có một người tên là Phạm Ngũ Lão tính khí khái và có hiếu với cha mẹ.

Ở làng ấy có ông Bùi Công Tiến thi đỗ Tiến sĩ về làm khao, cả lang ai cũng đến mừng, chỉ có ông Phạm Ngũ Lão là không đến. Mẹ giục đi thì người ấy nói rằng:

- Thưa mẹ, con chửa làm nên gì để mẹ mừng lòng, mà con đi mừng người ta thời nhục lắm.

Sau ông Bùi Công Tiến gọi người ấy đến trách rằng

- Sao ngươi còn bé mà khinh bạc thế?

Người ấy nói rằng:

- Chữ rằng “Lão ô bách tuế, bất như phượng hoàng sơ sinh”, (nghĩa là “con con quạ trăm tuổi không bằng con phường hoàng mới sinh”).

Rồi người ấy về nói với mẹ rằng:

- Thưa mẹ ở nhà, để con đi tìm kế lập công danh.

Từ đó, người ấy mới sang ở với chúa nước Ai Lao, đi chăn đàn voi. Khi đi chăn voi, người ấy lập mẹo may một chiếc áo đỏ, một lá cờ đỏ, rồi giấu một chỗ. Lúc đem voi đi chăn thời mặc áo với cầm cờ, dạy những con voi phải trông theo hiệu. Hễ thấy lá cờ phất xuống, thời đều nằm phục cắm ngà xuông đất, chổng đít lên. Lá cờ phất lên thời đều đứng dậy cả.

Người ấy ở đấy hai năm, dạy những con voi đều thuộc phép cả.

Chợt nghe thấy tin có giặc Ô Mã Nhi sang cướp nước Nam, Phạm Ngũ Lão mới trốn về, đi theo ông Trần Hưng Đạo. Ông Trần Hưng Đạo thấy người có vẻ tài, hễ việc binh, có điều gì, cũng bàn tới. Khi dẹp yên Ô Mã Nhi rồi, ông ấy mới đem con gái nuôi gả cho, mới xin vua phong chức cho làm Thánh Dực quân.

Người ấy được chức rồi, tâu vua xin sang đánh nước Ai Lao. Chúa nước Ai Lao thấy báo, kéo quân với xoi ra nhiều lắm bày trận. Đến lúc giáp trận, ông Phạm Ngũ Lão mới mặc áo đỏ, cầm cờ đỏ phất xuống thời bao nhiêu voi trông thấy. đều nằm phục cắm ngà xuống đất, chổng đít lên. Ông ấy mới sai quân vào bắt được chúa nước Ai Lao. Từ đấy nước Ai Lao mới chịu hàng phục và triều cống nước An Nam.

Sau ông ấy mất, vua phong làm “Minh giác thái vương” nghĩa là “Vua lớn sáng biết”, cho làng ông ấy tiền bạc để lập đền thờ, trải nhiều đời vẫn còn anh linh.



(Theo Sử Nam chí dị - Trần Gia Du bs (bản chữ Nôm) năm 1837)



3.Con đẻ, con nuôi

Trong đền Kiếp Bạc ở hậu cung phía bên phải là tương Anh Nguyên quận chúa, vợ của chúa tướng quân Phạm Ngũ Lão, con gái nuôi của Trần Hưng Đạo. Truyền thuyết kể rằng, nàng là con gái của Đại vương dược cha yêu quý nhất nhưng phải giáng xuống làm con nuôi.

Câu chuyện bắt đầu từ làng Phù ủng.

Trong một lần hành quân qua đất Phù Ủng, tiền quân của Hưng Đạo Vương bắt gặp một chàng trai ngồi đan sọt. Tiếng trống thúc, tiếng quân reo mà chàng không biết, vẫn ngồi mải mê đan sọt giữa đường. Quân lính đên nơi đuổi nhưng vẫn ngồi làm việc. Một người lính lấy giáo đâm vào đùi mà chàng không hay. Người lính quát mắng, chàng mới ngẩng lên nói:

- Đang mải suy nghĩ nên không biết!

Người lính bảo:

- Giáo đâm vào đùi không rút ra à!

Chàng đáp:

- Ai đâm vào người ấy rút ra!

Toán tiền binh thấy lạ, vội chạy bẩm với Đại vương. Đại vương Trần Quốc Tuấn lên đến nơi. Nhìn tướng mạo của chàng trai đan sọt thấy khôi ngô điềm tĩnh, Đại vương hỏi:

- Sao thấy đại quân đi qua lại không tránh đường?

Phạm Ngũ Lão vái chào và thưa:

- Kẻ bề tôi này mải suy nghĩ nên mắc tội.

Thấy sự lạ, Đại vương bèn truyền rút giái rịt thuốc và cho quân lùi ra hết. Khi còn hai người, Đại vương gặng hỏi:

- Chàng suy nghĩ điều gì?

Phạm Ngũ Lão thưa:

- Giặc Nguyên Mông lại lăm le đánh nước ta, tôi suy nghĩ việc nước.

Đại vương vui vẻ mừng. Ông truyền cho chàng nhập vào đoàn quân.

Về tới Kiếp Bạc, Đại vương hỏi chàng về binh thư binh pháp, hỏi đâu chàng trả lời làu thông. Từ hôm ấy, chàng được giữ lại trong phủ làm môn khách. Trong một khoa thi, chàng đỗ cao được phong tướng, chỉ huy Cấm vệ.

Trong cuộc chống Nguyên Mông lần thứ hai, chàng được giao trọng trách chuẩn bị và chỉ huy mũi chủ công cho trận Vạn Kiếp, trận đánh lớn nhất (tập kích cắt cầu phao trên đường rút của địch).

Chàng được Hưng Đạo Vương tin tưởng và yêu mến. Đã từ lâu, Đại vương muốn gả con gái yêu Anh Nguyên quận chúa của mình cho chàng. Nhưng hiềm một nỗi, nhà Trần chỉ được gả con trong dòng tộc, không lấy được người khác họ. Ý nghĩa ấy làm cho ông băn khoăn mãi.

Tới một hôm, ông cho gọi Quận chúa lên hỏi về chuyện riêng tư của con. Qua chuyện trò, công biết chắc con gái mình đã yêu tướng quân trẻ ý rồi. Ông nói:

-Quyền ban quốc tính (đổi sang họ Trần cho Phạm Ngũ Lão) là quyênd của đức vua. Cha chỉ có quyền giáng con từ con đẻ xuống làm con nuôi, con có thuận ý không?

Quân chua nhìn cha đầy biết ơn, rồi cúi đầu im lặng.

Mấy ngàu sau, lễ cưới của Phạm Ngũ Lão và Quận chúa được tiến hành.

Dân gian có câu “Con đẻ là con nuôi, con nuôi là con đẻ” từ đấy!